Hệ hô hấp gồm những cơ quan nào? Cấu tạo và chức năng chi tiết

Hệ hô hấp đóng vai trò thiết yếu giúp con người duy trì sự sống bằng cách đưa oxy vào cơ thể và thải khí CO₂ ra ngoài. Vậy hệ hô hấp gồm những cơ quan nào? Mỗi bộ phận đảm nhiệm chức năng gì? Cùng khám phá chi tiết cấu tạo hệ hô hấp qua bài viết dưới đây.

Hệ hô hấp là gì?

Hệ hô hấp là hệ cơ quan đảm nhiệm chức năng trao đổi khí giữa cơ thể với môi trường bên ngoài. Trong quá trình này, cơ thể hấp thụ oxy (O₂) để cung cấp năng lượng cho tế bào và thải ra ngoài carbon dioxide (CO₂) – một sản phẩm phụ của hô hấp tế bào.

Hệ hô hấp ở người được chia làm hai phần chính:

• Đường hô hấp: Gồm các cơ quan dẫn khí.
• Cơ quan trao đổi khí: Phổi.

Hệ hô hấp gồm những cơ quan nào?

Dưới đây là danh sách các cơ quan thuộc hệ hô hấp, được sắp xếp theo thứ tự không khí đi qua từ ngoài vào trong:

Mũi và khoang mũi

Mũi là cơ quan đầu tiên mà không khí đi qua khi hít vào. Khoang mũi được lót bởi niêm mạc và có lông mũi giúp:

• Lọc bụi bẩn.
• Làm ấm và làm ẩm không khí.
• Phát hiện mùi qua cơ quan khứu giác.

Hầu (họng)

Hầu (hay họng) là đoạn tiếp theo sau khoang mũi và khoang miệng. Hầu chia thành ba phần:

• Hầu mũi.
• Hầu miệng.
• Hầu thanh quản.

Nó là ngã ba giao thông cho cả không khí và thức ăn. Cơ chế đóng mở nắp thanh môn sẽ ngăn thức ăn lọt vào đường thở.

Thanh quản

Thanh quản nằm ở phía trên khí quản, chứa dây thanh âm giúp phát ra âm thanh. Ngoài ra, thanh quản còn:

• Dẫn không khí từ hầu xuống khí quản.
• Bảo vệ khí quản bằng nắp thanh môn đóng khi nuốt.

Khí quản

Khí quản là một ống dẫn khí dài khoảng 10–12cm, có cấu trúc từ các vòng sụn hình chữ C. Thành khí quản được lót bởi:

• Lông chuyển: Quét bụi bẩn và chất nhầy ra ngoài.
• Tế bào tiết nhầy: Giữ ẩm và bẫy bụi.

Khí quản phân chia thành hai phế quản chính dẫn vào hai lá phổi.

Phế quản và tiểu phế quản

Phế quản là ống dẫn khí lớn đi vào từng bên phổi, sau đó phân nhánh thành:

• Phế quản thứ cấp → Tiểu phế quản → Tiểu phế quản tận.

Chúng tiếp tục dẫn không khí sâu hơn vào trong phổi, đến tận phế nang – nơi trao đổi khí chính.

Phổi

Phổi là cơ quan trung tâm của hệ hô hấp, gồm:

• Phổi phải: 3 thùy.
• Phổi trái: 2 thùy (do chừa chỗ cho tim).

Bên trong phổi chứa hàng triệu phế nang – các túi khí nhỏ với thành mỏng, bao quanh là các mao mạch máu. Chính tại đây, quá trình:

• Oxy khuếch tán vào máu.
• CO₂ khuếch tán ra ngoài để thở ra.

Cơ hoành và các cơ hô hấp phụ

Cơ hoành là cơ quan hỗ trợ đắc lực cho quá trình hít thở. Khi cơ hoành co lại:

• Khoang ngực mở rộng.
• Áp suất giảm → không khí tràn vào phổi.

Ngoài ra, còn có các cơ liên sườn ngoài, cơ ngực, cơ cổ… tham gia vào hô hấp khi hoạt động mạnh.

Chức năng chính của hệ hô hấp

Hệ hô hấp không chỉ đưa khí vào và ra khỏi cơ thể mà còn đảm nhiệm nhiều chức năng sinh lý quan trọng:

Trao đổi khí

Đây là chức năng cốt lõi, giúp:

• Đưa O₂ vào máu để cung cấp cho tế bào.
• Loại bỏ CO₂ – chất thải độc hại từ quá trình chuyển hóa.

Điều hòa pH máu

CO₂ tan trong máu tạo axit carbonic. Khi thở ra CO₂, cơ thể giữ cân bằng pH – yếu tố sống còn của môi trường nội môi.

Bảo vệ cơ thể khỏi bụi và vi khuẩn

• Lông mũi, chất nhầy, lông chuyển ngăn chặn bụi bẩn, vi khuẩn, dị nguyên.
• Phản xạ ho, hắt hơi giúp loại bỏ tác nhân gây hại.

Phát âm và giao tiếp

Thanh quản và dây thanh đóng vai trò như một nhạc cụ tự nhiên tạo nên giọng nói, ngữ điệu, truyền đạt cảm xúc.

Cảm nhận mùi hương

Tế bào khứu giác ở khoang mũi tiếp nhận tín hiệu hóa học trong không khí, từ đó giúp con người cảm nhận mùi vị và phản ứng môi trường.

Một số bệnh thường gặp ở hệ hô hấp

Do tiếp xúc trực tiếp với môi trường bên ngoài nên hệ hô hấp rất dễ bị tổn thương. Các bệnh thường gặp bao gồm:

• Viêm mũi dị ứng: Do bụi, phấn hoa, thời tiết.
• Viêm họng, viêm thanh quản: Do nhiễm khuẩn, virus.
• Viêm phế quản, viêm phổi: Nguy hiểm nếu không điều trị kịp thời.
• Hen suyễn, COPD: Bệnh mạn tính ảnh hưởng đến chức năng hô hấp.
• Ung thư phổi: Thường do hút thuốc, ô nhiễm.

Trong một số trường hợp nhiễm khuẩn đường hô hấp trên như viêm họng cấp, thuốc kháng sinh như momencef 375mg có thể được bác sĩ chỉ định để điều trị, tuy nhiên cần dùng đúng liều lượng và theo hướng dẫn y tế. Nếu bạn cần tìm mua thuốc uy tín, có thể tham khảo tại Nhà thuốc Bảo Châu – địa chỉ được nhiều người tin tưởng lựa chọn.

Làm sao để bảo vệ hệ hô hấp?

Để giữ hệ hô hấp khỏe mạnh, cần:

• Hạn chế hút thuốc lá, tránh khói bụi, ô nhiễm không khí.
• Giữ ấm cơ thể, đặc biệt vùng cổ – ngực khi trời lạnh.
• Tập thể dục, thở sâu giúp tăng dung tích phổi.
• Bổ sung thực phẩm giàu vitamin C, kháng viêm tự nhiên.
• Tiêm phòng cúm, viêm phổi theo khuyến cáo.

Kết luận

Hệ hô hấp là một mạng lưới cơ quan tinh vi, từ mũi đến phổi, phối hợp nhịp nhàng để đảm bảo sự sống cho con người. Việc hiểu rõ hệ hô hấp gồm những cơ quan nào, chức năng từng bộ phận và cách chăm sóc đúng cách sẽ giúp bạn chủ động bảo vệ sức khỏe hô hấp, nâng cao chất lượng cuộc sống.